Có người tốt đến thế là cùng. Có mấy bữa liền da. Toàn là của những người trong khu hoặc đoàn thể phường, quận nhờ. Tôi bị viêm khớp háng nặng. Sau đó tôi đi viện. Ông bà đều bất ngờ, mừng. Nhưng ông N. Nói chuyện với bác, tôi phát hiện được một điều này nữa: thời kì qua, bác còn âm thầm làm nhiều việc “không tên” khác.
Đã hết lời lạy tạ, mà bác ấy vẫn tỏ ra áy náy như thể mình có lỗi. Vừa về nghỉ, bác đã sốt sắng cùng mấy đồng nghiệp trong khu tập thể như giáo sư Thực, giáo sư Mễ lập một tổ tham mưu sức khỏe tình nguyện.
Tôi ra ủy ban lĩnh lương hưu, trên đường về vấp hòn đá ngã vỡ xương quai hàm, nằm quay lơ tưởng chết. Bác Chí đã nhớ ra bệnh nhân này. Đi lại cách rách quá. Vậy nên, đến lúc có quyền nghỉ ngơi, hưởng sự nhàn hạ nhưng bác vẫn không nghỉ, thầm lặng làm tiếp những việc có thể làm mà không đòi hỏi một sự đãi ngộ nào.
Mới lại, cô y tá trẻ khi tiêm cứ lóng cóng, cô thú thật, vị trí tiêm khó, phải là người nhiều kinh nghiệm mới làm được việc này.
Chú là Chúa của cháu, đã tái sinh cháu lần thứ hai! Khi chị Lộc về rồi, tôi hỏi bác Chí, chắc hẳn thời kì qua có nhiều trường hợp bệnh nhân tìm đến thầy thuốc như thế này? Bác gật đầu, còn nói thêm là, từ ngày về nghỉ bác cũng có nhiều dịp thăm lại những người mình đã cứu chữa.
Chính mắt tôi thấy bác Chí quăng vợt chạy đến, đặt ông nằm ngửa, rồi cúi xuống ghé mồm mình vào mồm ông hà hơi thổi ngạt liên tiếp. Người bệnh tri ân với bác. Run rủi thế nào đúng lúc vợ chồng ông Chí đi bộ thể dục qua. Chính tay bác mổ lại. Các vị bảo thế có khó cho tôi không? Nghe vậy, một ông ngồi bên tôi nghiêng đầu, chỉ vào phía hàm trái của mình còn nhìn rõ vết khâu đang bôi nghệ vàng ươm, nói: - Cách đây mươi ngày.
Bao lăm năm, hỏi thăm mãi, hôm rồi tình cờ cháu mới biết địa chỉ của chú. Chúng tôi đang chuyện trò thì có khách đến. Chúa luôn ở trong lòng cháu. Ngay sau đó bác có lệnh đi B.
Vẫn chưa yên tâm về ca sọ não rất nặng này, trước lúc khởi hành, bác đã căn dặn kỹ đồng nghiệp ở lại săn sóc chị. Hồ Chí Minh. Chỉ dẫn nghiên cứu sinh này, chấm luận văn này, viết sách. Chí từ chiến trường ra. Ông đang nằm dài trên giường, tóc bạc phơ, tỉnh táo lắm.
Hôm đưa tang tôi đi cạnh bác Chí, bà vợ ông N. Bệnh viện bảo may bác được cấp cứu kịp thời, không lệch xương, không nhiễm trùng, vết khâu đẹp. Chị Lộc đã đi lại được, song thể trạng vẫn yếu, cần được mổ tiếp.
Cả tháng trời kẽo kẹt như vậy, mà ông chẳng nài nỉ gì. Cụ kể: - Các vị ạ, tôi chịu ơn ông Chí nhiều quá mà chẳng biết cách nào báo ân. Ngày đó, phi cơ Mỹ ném bom một trận địa pháo ở Xuân Mai, Hà Tây, chị Lộc là cấp dưỡng cho công trường gần đấy, bị mảnh bom vào đầu.
Người gần đây nhất, tiến sĩ Võ Tấn Sơn được bác hướng dẫn lúc đã nghỉ hưu, đang đảm đang trọng trách Hiệu trưởng trường Đại học Y TP.
Khi nghe tôi “phỏng vấn” điều thắc mắc trên thì bác cười, bảo ngay: - Mình vẫn làm thêm khối việc đấy chứ. Vẫn không qua khỏi vì bị lụt não quá nặng. Khi nghe mình giới thiệu: tôi là Chí, đã cấp cứu, mổ cho ông tại Viện 103 đây. Từ những chuyện hò như vậy, tôi thêm cảm phục bác láng giềng.
Và bác kể một chuyện diễn ra gần đây: - Mình xem Đài truyền hình Hà Nội có phóng sự “Hơn cả tình yêu”nói về bà Phạm Thị Tỵ ở Đồng Xa (Từ Liêm, Hà Nội), suốt 40 năm ròng săn sóc chu đáo chồng là ông Trần Văn Huấn, thương binh nặng, mất 92% sức khỏe, bị vết thương cột sống, liệt nửa người.
Đấy có thể gọi là những việc “có tên”. Gặp lại người quen cũ, bác Trần Mạnh Chí rất vui. Song, vẫn chưa thể hiểu hết thực hư lời thiên hạ phao về “ông thủng thẳng việc đời”. Bệnh tôi đỡ trông thấy, giờ đi lại ngon. Rồi còn xoa tim ngoài lồng ngực. Đó là một phụ nữ trạc ngoài năm mươi tuổi. Bà ngồi bên. Ông vui vẻ nhận lời ngay. Quan tâm đến các điều rất thiết thực trong xã hội, cuốn “Đề phòng những tai nạn trong cuộc sống hiện đại” của bác được Nhà xuất bản Thanh Niên ấn hành năm 2001, trình bày ngắn gọn, dễ hiểu cách sơ cứu tại chỗ các tai nạn thường gặp như: sốc chấn thương, chấn thương sọ não, giập não, chấn thương vùng bụng, gãy xương sống, gãy kín xương đòn, cấp cứu chết trôi, tai nạn bị vùi lấp.
Hôm rồi, có một cụ là lão thành cách mệnh ở gần nhà, đến nhập bọn với cánh chúng tôi đang lúc ngồi “buôn”.
Mình lấy trong túi tặng ông một tượng gỗ khá to, tạc con đại bàng dang rộng đôi cánh, bảo: đồng chí tiểu đoàn trưởng xe Trường Sơn ơi, đồng chí là đại bàng không bao giờ chịu gãy cánh đâu! Đã có nhiều cuộc gặp lại đầy tình người xúc động như thế. Nhiều nhà khoa học tuổi cao, còn minh mẫn như bác vẫn nghiêm túc dự công việc đào tạo lớp trẻ như thế.
Mình sực nhớ ra: năm ấy chính mình đã lấy mảnh đạn trong cột sống cho ông ấy, một tiểu đoàn trưởng xe bị thương trên đường Trường Sơn. Chị kể là, bao lăm năm hỏi thăm ân nhân của mình, hôm rồi tình cờ vào làm đầu ở một hiệu phố Khương Trung (Thanh Xuân, Hà Nội), đúng lúc người cha của chủ quán là một đại tá quân đội đã về hưu đang ngồi đấy.
Chí đã tiến hành ca mổ trong nhiều giờ. Rồi chị xuất viện, sức khỏe dần phục hồi. ”. Ngoài những việc “ăn cơm nhà vác ốc hàng tổng” như thế, lề thói viết lách từ hồi đương thứ bác cũng không bỏ được. Tôi đến chơi nhà bác. Ông ra hiệu bảo mình ngồi lại gần, cứ xoa xoa bàn tay mình, cười mà khóe mắt có giọt lệ ứa ra. Trần Mạnh Chí, ông vui vẻ bảo đó là người bạn quen biết và cho chị địa chỉ.
Làm cho vui ấy mà. Hàng ngày ông mang đồ tiêm sang nhà tôi, quả mũi tiêm êm ái, chóng vánh lắm. Bác luôn coi việc mình làm là trách nhiệm, là y đức.
Thế là mình tìm đến Đồng Xa. Chia tay, chị Lộc xúc động nói với bác Chí: - Chú ạ, cháu theo công giáo. Bác cũng tri ân với người bệnh. “Ông N. Ông đỡ tôi dậy, rồi bảo bà Mai, vợ ông, chạy về nhà lấy bông băng, hộp kim chỉ khâu, dao mổ. Ông hỏi về vết sẹo dài trên đầu chị, được nghe kể lại chuyện của hơn bốn mươi năm trước.
Mới đây, ngành liên lạc tải còn cử người đến gặp, đề nghị bác viết giúp ngành chuyên đề “Cấp cứu những tai nạn liên lạc trên đường xa trạm y tế” để phổ biến rộng cho các đoàn xe trên nhiều tuyến quốc lộ.
Ông nghiêm mặt trả ngay lại tôi gói tiền. Hôm qua mang quà sang cảm ơn, ông bà cứ chối đây đẩy. Ông cố định xương, khâu vết thương tại chỗ. Bệnh viện Việt Xô bắt hàng ngày phải đến tiêm bao vây vào vùng háng. Thế là tôi đến nhờ. Ở Học viện Quân y Viện 103, các học sinh do bác trực tiếp chỉ dẫn luận văn hồi đương nhiệm, nay đều đã thành chuyên viên đầu ngành, thay bác làm chủ nhiệm bộ môn ngoại tâm thần, như các đại tá, tiến sĩ: Vũ Hùng Liên, Bùi Thọ Lộ, Nguyễn Hùng Minh, Bùi Ngọc Tiến.
Chị ngập ngừng hỏi: - Thưa, chú là thầy thuốc Trần Mạnh Chí ở Viện Quân y 103? - Đúng rồi - chủ nhà mời khách ngồi, hỏi tiếp - Chị gặp tôi có việc gì? Người đàn bà rơm rớm nước mắt, liền bước đến nắm chặt tay bác, nghẹn ngào nói: - Thưa chú, cháu tên Lộc, được chú cứu sống hồi năm 1968 do bom ở Xuân Mai đây ạ.
Bác nói “làm cho vui”, thâm tâm tôi hiểu đấy hoàn toàn là nghĩa vụ. Tôi hiểu: với bác, giúp người, vì người là niềm vui, là hạnh phúc của đời mình! Hà Nội 7/5/2010 Phạm Quang Đẩu. Ai mà tính hết được trong vòng mười năm qua, bác đã có bao lăm cuộc đi nói chuyện sức khỏe; bao nhiêu lần khám bệnh; đọc đơn thuốc; đọc phim Xquang, phim citi; đáp qua điện thoại cách phòng, chữa một bệnh cụ thể.
Chị được đưa cấp cứu đến cơ sở sơ tán của Viện 103 đặt tại Cao Mật, Bình Đà (Hà Tây). Đúng lúc tôi được lĩnh khoản tiền do dự tiền khởi nghĩa, mới lẳng lặng sang gặp, muốn biếu ông một ít, gọi là món quà ơn cứu mạng. Tôi nghĩ ngay đến thầy thuốc Chí ở gần nhà, liền hỏi, người như ông ấy làm thay cô có được không? Cô bảo, bác ấy là thầy của thầy cháu, sao không được.
Làm ở Văn phòng Chính phủ, sinh hoạt tổ hưu gần nhà bác Chí” - một vị nữa liền góp chuyện - “Buổi chiều đang chơi cầu lông bỗng gục tại chỗ. BS. Bác Trần Mạnh Chí (người thứ ba từ trái sang) sau ngày nghỉ hưu đã đến thăm Trại thương binh nặng Liêm Cần (Hà Nam), gặp lại một thương binh nặng hạng 1/4 từng được bác mổ, điều trị.
Cuối năm 1971, BS. Khi nhắc đến tên BS.
