Là ng ười đ ặt n ền móng cho s ự ra đ ời c ủa báo, ông có th ể cho bi ết Báo LĐ&XH đã ra đ ời trong b ối c ảnh nh ư th ế nào? - Nhà báo Nguy ễn Ng ọc Niên: đầu tiên có thể nói, Bộ LĐ-TB&XH là một Bộ lớn của Chính phủ, có trọng trách rất nặng nề, đặc biệt là trong tình cảnh của một giang sơn vừa qua những năm tháng miên man của chiến tranh
Bộ trưởng Trần Đình Hoan đã chấp nhận một cách đầy thuyết phục. Hồ Chí Minh… Khi “ngựa đã thắng cương”, không còn cách nào khác là anh Trịnh Tố Tâm phải “cầu cứu” Thượng tướng Đặng Vũ Hiệp và Thượng tướng Nguyễn Nam Khánh – Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị QĐND. Sau khi nước nhà thống nhất, Bộ Thương binh – Xã hội đã ra đời do Thượng tướng Song Hào – Bí thư Trung ương Đảng ra chiều trưởng.
Vào thời kỳ chuyển đổi cơ chế, Bộ cần lao đã được hợp nhất với Bộ Thương binh và từng lớp thành Bộ LĐ-TB&XH. Sau này ông chuyển ngành và làm trợ lý cho Bộ trưởng Thông tin Trần Hoàn. Chúng ta ph ải coi chính sách đ ối v ới ng ười có công nh ư m ột món n ợ, mà n ợ thì ph ải tr ả, l ờ đi thì l ịch s ử không bao gi ờ cho phép”… Với những trằn trọc như thế, từ việc nghiên cứu lý luận đến đúc kết thực tại – trong những năm đầu của thời kỳ đổi mới –với trọng trách là Tư lệnh của ngành, hàng loạt chính sách mới đã ra đời và nhanh chóng đi vào cuộc sống.
Ý tưởng xuất bản 1 tờ Tuần báo của ông đã được phổ quát, truyền đạt trong lãnh đạo và toàn cơ quan Bộ.
V: S ự kh ởi đ ầu cũng th ật kỳ công và đ ầy tâm huy ết.
Anh Kim Quốc Hoa lúc đó là Q. Lãnh đạo Bộ yêu cầu phải chọn được một người có đủ uy tín để đảm đang vai trò là Tổng biên tập – Thời ấy, để phụ trách vai trò Tổng biên tập thì tôi lúc đó còn quá trẻ (35 tuổi), lại chưa có đầy đủ tri thức chuyên ngành nên được chỉ định làm Phó TBT, có nhiệm vụ thực thi Đề án.
HCM. Đúng ngày 25/8/1993, chỉ sau một thời kì ngắn khẩn trương tổ chức vận hành, số báo trước hết chính thức đã ra đời và được phát hành rộng rãi trên toàn quốc.
Về việc này, đích thân Bộ trưởng Trần Đình Hoan đã phải trực tiếp “giải mã” với đồng Trưởng ban Tư tưởng – văn hóa Trung ương là Hà Đăng và Thái Ninh, Bộ trưởng Bộ VH – TT Trần Hoàn và Bộ trưởng – Trưởng Ban Tổ chức cán bộ Chính phủ Phan Ngọc Tường.
Với ý chí kiên tâm, sự mê say và khát khao chinh phục lĩnh vực mới, trong tôi lúc đó chứa chan niềm tin. Ở môi trường này, tôi đã được tắm mình trong bầu không khí đổi mới của đời sống báo chí ở một tỉnh thành năng động trong thời kỳ đầu thập kỷ 1990.
Thu Hằng (thực hiện). Trước đó, đêm 21/8/1993, số báo trước tiên đã được in ấn xong tại TP. Sau khi thuyết phục được anh Tâm, chúng tôi ngay tức khắc trình Phương án lên Bộ trưởng Trần Đình Hoan. B ộ tr ưởng Tr ần Đình Hoan ký Quy ết đ ịnh Thành l ập "Qu ỹ Đ ền ơ n đáp nghĩa" ngày 31/8/1993.
Sau cái Tết năm 1992, từ Hà Nội trở lại Sài Gòn, tôi đã dành cả thảy tâm sức cho việc nghiên cứu, thực hành và soạn thảo Đề án xuất bản tờ Tuần báo này. Với chức năng quản lý Nhà nước về các lĩnh vực: Lao động – việc làm, tiền công – lương lậu, chính sách tầng lớp thời hậu chiến… cho nên Lao động và tầng lớp đã thực thụ trở nên “hai đ ại v ấn đ ề” xung yếu của quốc gia ngày nay cũng như lâu dài.
Đó là 2 người đã góp nhiều công sức cùng tôi trong buổi sơ khai… Đặc biệt, người có công lao nhiều nhất- với vai trò là cố vấn- đã hỗ trợ đắc lực cho tôi từ việc soạn thảo Đề án cho tới việc tiến hành các thủ tục pháp lý để nhanh chóng có được giấy phép xuất bản tờ báo, đó là ông Nguyễn Thắng – Phó Vụ trưởng Vụ Báo chí, Bộ Văn hóa - thông báo.
Đó là vào cuối tháng 7, đầu tháng 8 năm 1993, mọi tiến trình chuẩn bị cho sự ra đời của Báo đã hoàn tất. Đích thân ông đã khuyến khích, khích lệ một số cán bộ trong cơ quan xây dựng Đề án thành lập tờ báo của ngành. BBT gồm 4 người: TBT Trịnh Tố Tâm; Phó TBT phụ trách Cơ quan đại diện phía Nam Nguyễn Ngọc Niên; Phó TBT phụ trách tài chính Lê Văn Minh; Phó TBT cáng đáng tòa soạn Hà Nội Kim Quốc Hoa… Trong quá trình chuẩn bị cho sự ra đời của tờ báo, lại một tình huống mới xuất hiện, đó là việc Đơn xin chuyển ngành của tôi đã không được Tổng biên tập Báo QĐND ưng ý.
Do đã nghiên cứu rất kỹ về chức năng, nhiệm vụ của Bộ LĐ-TB&XH cũng như đời sống báo chí thời kỳ đó nên tuốt luốt những câu hỏi đặt ra hầu như tôi đều “ghi được điểm” trước Bộ trưởng. Nhưng rất may – có thể nói là rất may mắn – đúng ngày 1/1/1993, Anh hùng Trịnh Tố Tâm (Bí thư Trung ương Đoàn) được Chính phủ điều động về làm Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH.
Hồ Chí Minh về Hà Nội ăn Tết. Thời kỳ này, sau sự kiện Đông Âu sụp đổ, Ban Bí thư đã ban hành một chỉ thị mới “V ề tăng c ường công tác lãnh đ ạo, qu ản lý báo chí” nên việc xin phép xuất bản một tờ báo mới đòi hỏi khôn xiết phải dày công.
Năm 1989 – sau Đại hội VI – Thứ trưởng Trần Đình Hoan được trao trọng trách giả bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH – khi ấy ông vừa tròn 50 tuổi – tuy chưa phải là Ủy viên Trung ương (Tại Đại hội VII năm 1991 ông mới được bầu vào BCH Trung ương Đảng).
Đó là vì sao nh ững ng ười đ ặt n ền móng cho s ự ra đ ời c ủa t ờ báo l ại ch ọn ngày 25/8 là ngày khai sinh? - Nhà báo Nguy ễn Ng ọc Niên: Sau đúng 20 năm, đây là lần trước hết tôi chính thức hé lộ và công bố câu chuyện hậu đài của cái ngày ý nghĩa này. Nhà báo Nguy ễn Ng ọc Niên – nguyên T ổng biên t ập Báo Lao đ ộng & Xã h ội (hi ện là T ổng biên t ập báo Nhà báo & Công lu ận) T Ừ M ỘT S Ứ M ỆNH L ỊCH S Ử + P.
Ở Trung ương Đoàn anh Trịnh Tố Tâm vốn cáng đáng khối Tư tưởng – Báo chí và là một người lừng lẫy tên tuổi. Đến ngày 21/6/1993 – đúng ngày Báo chí cách mệnh Việt Nam – Bộ trưởng Trần Đình Hoan đã triệu tập họp với BBT và một số cán bộ cốt lõi, chính thức giao nhiệm vụ xuất bản tờ Tuần báo của Bộ Lao động – Thương binh & Xã hội. Và ông đã tuyên bố rộng rãi với anh em làm công tác báo chí trong ngành với ý thức: Nếu ai trình Đề án thành lập tờ Tuần báo của ngành LĐ-TB&XH được Bộ ưng chuẩn thì sẽ giao làm Tổng biên tập.
Để lưu giữ một kỷ niệm đẹp đẽ và hào hùng, tôi đã trình phương án lên Bộ trưởng Trần Đình Hoan và Thứ trưởng Trịnh Tố Tâm cho phép ch ọn ngày 25/8 – ngày sinh c ủa Đ ại t ướng Võ Nguyên Giáp – Người anh cả của Quân đội quần chúng
L ớp cán b ộ phóng viên hi ện nay c ủa báo đa ph ần r ất tr ẻ và ch ư a bi ết nhi ều v ề l ịch s ử ra đ ời c ủa t ờ báo. Năm 1992 tôi từ TP. Ông là một vị lãnh đạo trưởng thành từ rất trẻ nên có một tầm nhìn hết sức khoáng đạt và đặc biệt có niềm tin vào lớp cán bộ trẻ.
Khi Bộ Văn hóa và thông báo sáp nhập ông làm Phó Vụ trưởng Vụ Báo chí, Bộ VH-TT. Hiểu rõ khả năng và máu nóng của tôi, chính anh Lê Văn Minh đã khích lệ, khích lệ tôi xây dựng “Đ ề án thành l ập t ờ Tu ần báo” của ngành LĐ-TB&XH.
Tờ cần lao & Xã hội ra đời là sự kiện rất có ý nghĩa, đánh dấu sự hiện diện của một bộ mặt mới trong đội hình báo chí nước nhà, đồng thời là Cơ quan ngôn luận hữu hiệu của Bộ, Ngành Lao động – Thương binh và Xã hội… + PV: Có m ột chi ti ết mà các “công dân” c ủa Báo Lao đ ộng & Xã h ội và không ít ng ười th ực s ự quan tâm đã băn khoăn nh ư ng không ph ải ai cũng tìm ra câu tr ả l ời xác đáng.
Vi ệc ta làm chính sách ch ậm không ph ải vì quá nghèo. Hồ Chí Minh. Trong cuộc trò chuyện tại nhà riêng của anh Lê Văn Minh – Tổng biên tập tùng san LĐ&XH (sau này cũng có thời kì 5 năm làm Tổng Biên tập Báo cần lao & từng lớp) – anh Minh đã truyền đạt với tôi tất tinh thần, ý tưởng, mong muốn của Bộ trưởng Trần Đình Hoan về việc ủ ấp ra đời tờ Tuần báo.
Vốn là phóng viên quân sự, tôi được phân công chuyên trách lĩnh vực chính sách hậu phương quân đội – nghĩa là mảng chính sách thời hậu chiến. Bộ trưởng Trần Đình Hoan vốn là một nhà khoa học. Ngày 1/10/1992, Đề án “Thành l ập t ờ Tu ần báo c ủa ngành LĐ-TB&XH” đã chính thức được hoàn thiện. Bởi khi đó tôi mới được tăng cường cho Miền Nam, lại đã được cấp đất và nhập hộ khẩu vào TP.
Chỉ nội việc chăm lo chính sách thời hậu chiến, tôi vẫn còn nhớ như in có lần ông đã dốc bầu máu nóng với chúng tôi rằng: “Trong l ịch s ử c ủa đ ất n ước, sau m ỗi cu ộc chi ến tranh, cha ông ta không bao gi ờ làm ch ậm nh ư th ế này.
(Khi thành lập tờ báo anh Kim Quốc Hoa được bổ dụng làm Phó TBT đảm trách Tòa soạn tại Hà Nội). # Kỹ thêm về Đề án. Còn Nguyễn Ngọc Hiếu vốn là giảng sư dạy văn của Trường Đại học Cần Thơ nhưng có năng lực về kinh doanh báo chí, người lâu nay đã thường xuyên cộng tác chém đẹp với tôi (khi thành lập tờ báo đã được bổ nhậm làm Phó Trưởng Cơ quan đại diện miền Nam).
Đúng ngày 21/6/1993, B ộ tr ưởng Tr ần Đình Hoan chính th ức giao nhi ệm v ụ cho Ban Biên t ập Báo Lđ&XH chu ẩn b ị xu ất b ản S ố đ ầu tiên Trở lại việc cỗi nguồn ra đời tờ báo của ngành LĐ-TB&XH.
+ Xin c ảm ơ n nhà báo Nguy ễn Ng ọc Niên đã dành cho chúng tôi cu ộc trò chuy ện thú v ị này. Nói về sự ra đời của Báo LĐ&XH, điều trước nhất phải nhắc tới đó là Bộ Trưởng Trần Đình Hoan – người đã có ý tưởng và là vong hồn dẫn dắt sự ra đời của một tờ báo ngành trong thời kỳ đổi mới.
Sáng kiến này tức tốc nhận được sự ủng hộ của Lãnh đạo Bộ. Khó có thể trình bày hết được niềm hạnh phúc của chúng tôi, những người trực tiếp thực hiện Đề án và cả những người đã khôn xiết nhiệt huyết vun đắp cho sự ra đời của tờ báo.
Tôi phấp phỏng trở về TP. Vào một ngày trung tuần tháng 10 năm 1992, sau những ngày hồi hộp chờ đợi sự phản hồi, Bộ trưởng Trần Đình Hoan đã chính thức xếp lịch để nghe tôi thuyết trình về Đề án. Đầu tiên về nhân sự. Ban biên tập đầu tiên của Báo có Anh hùng Trịnh Tố Tâm, anh Kim Quốc Hoa và tôi đều xuất thân từ quân ngũ.
Việc Tổng biên tập Báo QĐND không thể “vui vẻ” cho tôi chuyển ngành hoàn toàn có lý.
Về quá trình này, tôi chỉ xin đề cập đến 2 vấn đề “cốt tử” ban đầu. Ông Nguyễn Thắng vốn là người thầy dìu dắt tôi ở báo Quân đội dân chúng. Hồ Chí Minh và ngày 23/8 được chở tàu bay ra Hà Nội. Đầu năm 1990, tôi chính thức được Tổng Biên tập Báo QĐND điều động vào thường trú tại Cơ quan đại diện phía Nam của Báo Quân đội tại TP. Lãnh đạo Bộ đã quyết định điều động tôi, Phó Tổng biên tập đảm trách Cơ quan đại diện Miền Nam tại TP.
Ví dụ như Chương trình cải cách lương hướng – tiền công; quyết nghị 120 về giải quyết việc làm khi chuyển đổi từ cơ chế bao cấp sang cơ chế thị trường; Nghị định 176 về giải quyết Lao động trong doanh nghiệp quốc doanh; Bộ Luật cần lao trước hết của nước CHXHCN Việt Nam; Pháp lệnh Người có công; Pháp lệnh Phong tặng danh hiệu Bà mẹ Việt Nam Anh hùng; chính sách trông nom thương binh và gia đình liệt sĩ… Đó là những dấu ấn quan yếu trong công tác quản lý quốc gia của ngành LĐ-TB&XH ở thời kỳ đổi mới.
Đề án tôi trình lên Bộ trưởng đã được ông chỉ đạo vụ Tổ chức – cán bộ triển khai lấy ý kiến và tiến hành các phương án chuẩn bị cho sự ra đời của tờ Tuần báo. Sau đúng 3 năm tờ báo ra đời và phát triển, năm 1996 anh Trịnh Tố Tâm được bầu làm Bí thư Đảng ủy khối kinh tế Trung ương nên thôi việc kiêm nhiệm TBT của Báo LĐ&XH.
Đã có nhiều phương án được đệ
Như chúng ta đã biết, Đại hội VI của Đảng Cộng sản Việt Nam là Đại hội đánh dấu bước ngoặt lịch sử - Đại hội khởi đầu của sự nghiệp đổi mới giang sơn.
Thời kỳ này tôi đang là Phóng viên Báo Quân đội quần chúng. Hai là: Phải được cơ quan có thẩm quyền cho phép xuất bản một tờ báo mới. Trong thời kỳ thiết kế Đề án và chuẩn bị xuất bản tờ báo, từ Sài Gòn ra Hà Nội, tôi đã ăn ngủ và làm việc suốt nhiều ngày đêm tại nhà riêng của anh Kim Quốc Hoa. Giờ là lúc phải chọn cho Báo một thời khắc đẹp để làm ngày chào đời.
Anh Kim Quốc Hoa và tôi ngay thức thì tới gặp anh Trịnh Tố Tâm trước ngày anh nhận quyết định để thuyết phục anh Tâm phụ trách kiêm nhiệm trọng trách này.
Với trọng trách này, vị Bộ trưởng đầy tâm huyết phải đối đầu với hàng loạt thách thức của buổi giao thời: Sự chuyển đổi chính sách từ cơ chế cũ sang cơ chế mới.
Hai đồng chí cán bộ của Vụ Tổ chức – cán bộ là anh Nguyễn Hữu Đường và anh Nguyễn Văn Được được Bộ trưởng cắt cử chuyên trách xúc tiến công việc này… Sau buổi làm việc ấy, vào một ngày đầu tháng 11 năm 1992, trong một chuyến công tác ở phía Nam, Bộ trưởng Trần Đình Hoan đã cho Thư ký là anh Bình mời tôi đến Văn phòng 2 của Bộ tại TP.
Xin ông vui lòng cho bi ết c ụ th ể h ơ n v ề quá trình bi ến Đ ề án thành hi ện th ực? - Nhà báo Nguy ễn Ng ọc Niên: Để ra đời được một tờ báo mới, quả thật phải giải quyết cả một “núi công việc” không hề đơn giản.
TBT báo Tuổi trẻ Thủ Đô. Ông yêu cầu tôi trình bày thật chi tiết, tỉ mỉ về tính khả thi của Đề án. Sau khi chuyên chú lắng nghe và chất vấn tôi từng điểm, cuối buổi làm việc Bộ trưởng kết luận ngay: Cậu hãy cùng với anh em Vụ Tổ chức cán bộ vô cùng khẩn trương hoàn thiện Đề án để quyết tâm trong năm 1993 phải xuất bản được tờ Tuần báo của ngành! Ngay sau đó tôi đã gửi Đề án và thông báo kết luận của Bộ trưởng Trần Đình Hoan tới thầy Hà Minh Đức (Chủ nhiệm Khoa Báo chí của Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội) và được thầy Hà Minh Đức vô cùng động viên, ngợi khen.
Lần đầu tiên được tiếp tục, ông đã gieo ngay vào lòng tôi một niềm tin vững chãi. Và cuối năm 1992, tại Hội nghị khai triển nhiệm vụ năm 1993 của ngành LĐ-TB&XH, một nội dung mới được chính thức đưa vào quyết nghị: Năm 1993 xuất bản tờ Tuần báo của ngành! Đ ẾN VI ỆC CH ỌN NGÀY KHAI SINH C ỦA T Ờ BÁO + P. Và rốt cuộc, đích thân Bộ trưởng Trần Đình Hoan lại phải thân chinh đến gặp lãnh đạo Tổng cục Chính trị - Thủ trưởng Tổng cục lúc đó là Thượng tướng Lê Khả Phiêu – để xin cho tôi được chuyển ngành về Bộ LĐ-TB&XH… không thể nói hết một khối lượng công việc chồng chất và gay cấn trong cái khoảng thời kì ngắn ngủi mấy tháng trời của thời kỳ ấy.
Trong bối cảnh như nêu trên, Bộ trưởng Trần Đình Hoan đã đau đáu ôm ấp sự cần thiết phải ra đời một tờ báo của ngành để làm mướn cụ tuyên truyền đường lối, chủ trương, hoạch định chính sách và hấp thụ phản hồi từ thực tiễn cuộc sống để chính sách được hoạch định ngày một thêm hoàn thiện.
Vì lẽ đó, Báo Lao động & tầng lớp đã có một ngày sinh hết sức có ý nghĩa. Lúc đó Bộ mới chỉ có một tờ tùng san chuyên sâu về công tác nghiên cứu nên không thể phổ thông được sâu rộng các mặt công tác của ngành.
# Việt Nam, làm ngày thành l ập. Thời kỳ ấy, tổ quốc cực kỳ khó khăn, có nhiều vấn đề hết sức cấp bách, đơn cử như sự đòi hỏi phải cách tân chế độ lương lậu sau thất bại của cuộc cách tân Giá – Lương – Tiền năm 1985; Hay những vấn đề rất liên hệ của quốc gia như chính sách đối với thương binh – liệt sĩ, người có công với cách mệnh… trong thời hậu chiến.
Sự hiệp tác của tôi với Tạp chí LĐ&XH càng ngày càng gắn bó hơn. M ột là: Phải trình được phương án nhân sự được Bộ duyệt y.
Với lĩnh vực được cắt cử tôi đã hợp tác chặt đẹp với tờ tập san cần lao & Xã hội (Tờ tập san lý luận của Bộ). Và rút cục mọi việc đã được khai thông. Vấn đề thứ 2 là xin cấp Giấy phép hoạt động.
Hồ Chí Minh để ông nghe tôi trình diễn. Ngày 24/8, Báo chính thức làm Lễ ra mắt tại Thủ đô Hà Nội và đúng ngày khai sinh 25/8, Báo làm Lễ ra mắt rất trọng thị tại Dinh hợp nhất, TP.
Hồ Chí Minh đợi. V: 20 năm trôi qua, nhi ều th ế h ệ làm báo đã tr ưởng thành t ừ báo LĐ&XH, đã v ề h ư u ho ặc chuy ển công tác. Cũng khoảng thời gian từ tháng 2 – 5/1993 là khoảng thời gian tôi – dưới danh nghĩa là Thư ký riêng của đồng chí Thứ trưởng Trịnh Tố Tâm – đi lại như con thoi giữa HN và TP.
Anh Lê Văn Minh lập tức trình Đề án của tôi lên Bộ Trưởng Trần Đình Hoan. Cũng cần phải nói rõ thêm, trong quá trình hoàn thiện Đề án và chuẩn bị ra đời tờ báo, có 2 người tôi không thể không nhắc đến đó là anh Kim Quốc Hoa và Nguyễn Ngọc Hiếu đã luôn kề vai sát cánh cùng tôi.
HCM để giải quyết mọi thủ tục như xin cấp giấy phép, thành lập BBT nhất thời, phương án tài chính, hội sở, rồi thành lập các cơ quan đại diện… Ngày 7/6/1993, Bộ trưởng Trần Đình Hoan đã chính thức ký Quyết định thành lập Báo cần lao & từng lớp. Nhưng thảy những gian nan, khó nhọc ấy đã tan biến hết chỉ sau 2 tháng được lãnh đạo Bộ chính thức giao nhiệm vụ.
